W przypadku psów i kotów skłonnych do paniki, zachowań lękowych i nadpobudliwych, jednym z aspektów, którym warto dodatkowo się przyjrzeć jest wpływ podwyższonej histaminy jako jednemu z bodźców potencjalnie pogłębiających te zaburzenia behawioralne.
Dla przypomnienia, czym jest histamina?
To związek chemiczny potrzebny do utrzymania żywotności komórek, a także do przeprowadzenia prawidłowych przebiegów procesów komórkowych w organizmie. Histamina może być dostarczana wraz z pożywieniem lub wytwarzana bezpośrednio w organizmie.
W mózgu histamina jest produkowana przez wyspecjalizowane neurony w podwzgórzu i działa jako neuroprzekaźnik, który odpowiada za utrzymanie stanu uważności, koncentracji i pobudzenia. Jest substancją, która jest także wytwarzana i magazynowana w mastocytach (białych krwinek stanowiących kluczowy element układu odpornościowego) oraz w komórkach zasadochłonnych (czyli bazofilach). W mniejszych ilościach znaleźć ją można również w makrofagach, płytkach krwi i limfocytach.
Problem pojawia się w momencie, gdy jej poziom jest zbyt wysoki – czy to z powodu alergii, nadaktywności mastocytów, czy też upośledzonego rozpadu histaminy.
W takim przypadku prowadzi ona do utrzymania układu nerwowego w stanie wysokiej gotowości, co znacznie utrudnia zwierzęciu dostęp do przywspółczulnego układu nerwowego, a tym samym – do stanu spokoju i wyregulowania.
Jedną z przyczyn podwyższenia poziomu histaminy jest ekspozycja na chlor, czy to poprzez pływanie w basenie, czy picie chlorowanej wody z kranu. Regularna ekspozycja na chlor może być szczególnie problematyczna dla wrażliwych zwierząt, ponieważ pierwiastek ten dodatkowo obciąża szlaki detoksykacyjne organizmu i prowadzi do zwiększonej reaktywności.
To jednak nie wszystko. Do tego zestawu dochodzi jeszcze miedź. Jej nadmiar w organizmie także może prowadzić do podwyższenia poziomu histaminy. W jaki sposób się to dzieje? Miedź jest kofaktorem enzymu diaminooksydazy (DAO) i w ten sposób przyczynia się do rozkładu histaminy. Jeśli jednak jej poziom jest zbyt wysoki w stosunku do poziomu cynku w organizmie, wówczas histamina zaczyna gromadzić się w tkankach i obciążać ośrodkowy układ nerwowy. I znów, może to objawiać się u Twojego zwierzęcia symptomami alergicznymi, problemami skórnymi oraz wzmożonym lękiem.
Badania wskazują na bliskie połączenie pomiędzy nietolerancją histaminy (zaburzeniem związanym z osłabionym metabolizmem przyjmowanej z pożywieniem histaminy) a zaburzeniami lękowymi u ludzi.*
Podwyższony poziom histaminy stymuluje układ współczulny, co prowadzi do przyspieszenia tętna, oddechu i zwiększonego napięcia mięśni, przygotowując tym samym organizm do reakcji walki lub ucieczki. Jednocześnie prowadzi to do wzmożonej reakcji i wrażliwości na bodźce sensoryczne, takie jak dźwięk, światło i ruch. Histamina zakłóca dodatkowo również szlaki GABA-ergiczne, które działają uspokajająco na układ nerwowy. Zaburzenie tych sygnałów hamujących powoduje upośledzenie zdolności samoregulacji i regeneracji po stresie. To w rezultacie prowadzi do pozostania zwierzęcia w podwyższonym stanie pobudzenia długo po ustąpieniu czynnika stresogennego. Inną konsekwencją nadmiaru histaminy jest aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (osi HPA), która prowadzi do podwyższenia poziomu kortyzolu i podtrzymania pobudzenia układu nerwowego.
* Nosková E, Vochosková K, Knop V, Stopková P, Kopeček M. Histamine intolerance and anxiety disorders: pilot cross-sectional study of histamine intolerance prevalence in cohort of patients with anxiety disorders. Eur Psychiatry. 2022 Sep 1;65(Suppl 1):S387–8. doi: 10.1192/j.eurpsy.2022.980. PMCID: PMC9563864.
Po czym potencjalnie rozpoznasz nietolerancję histaminy u swojego zwierzęcia?
Po zwiększonych objawach alergicznych lub wzmożonej lękliwości/reaktywności po spożyciu produktów bogatych w jej zawartość takich jak: wieprzowina, podroby, makrela, śledź, tuńczyk czy kapusta kiszona.
U takich psów i kotów można również wprowadzić zioła, które posiadają działanie antyhistaminowe, jak również stabilizujące aktywność komórek tucznych, tym samym obniżając występowanie reakcji alergicznych.
Do tych ziół należą:
- Rumianek pospolity (Matricaria recutita) – zawiera w sobie związki tj. apigenina, bisabolol i chamazulen, które posiadają dodatkowo działanie przeciwzapalne
- Melisa lekarska (Melissa officinalis) – działanie antyhistaminowe zawdzięcza zawartości kwasu rozmarynowego
- Krwawnik pospolity (Achillea millefolium) – zawiera w sobie flawonoidy i laktony seskwiterpenowe regulujące odpowiedź zapalną w organizmie, jak również aktywność komórek tucznych
- Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) – ze względu na obecność związków tj. kwas rozmarynowy, karnozol i kwas karnozowy jest w szczególności polecany dla zwierząt, które posiadają problemy skórne na tle alergicznym lub zaburzenia kognitywne
- Święta bazylia (Ocimum tenuiflorum) – reguluje aktywność komórek tucznych oraz działa antyhistaminowo ze względu na obecność kwasu rozmarynowego oraz eugenolu
Do ziół, które w pośredni sposób regulują poziom histaminy (poprzez wsparcie pracy wątroby i nerek) zaliczamy z kolei: łopian większy (Arctium lappa), ostropest plamisty (Silybum marianum), nasiona pokrzywy (Urtica dioica), tarczycę bajkalską (Scutellaria baicalensis), tarczycę bocznokwiatową (Scutellaria lateriflora), mahonię pospolitą (Mahonia aquifolium), cytryńca chińskiego (Schisandra chinensis).